Financiële overzichten: Basisconcept van de balans

Een van de basisprincipes van de financiële overzichten is de 'balans'We gaan bekijken wat het is, waarom het belangrijk is en hoe je het kunt lezen.

Wat is een balans?

De balans (Statement of Financial Position) is een overzicht dat de financiële positie van een onderneming op een bepaald moment in de tijd weergeeft. In het Engels wordt het Balance Sheet genoemd, afgekort tot B/S.

Deze bestaat uit drie elementen: activa, passiva en eigen vermogen. Activa vertegenwoordigen de materiële en immateriële bezittingen van een onderneming, passiva staan voor de schulden die de onderneming moet aflossen en eigen vermogen is het verschil tussen activa en passiva, oftewel het nettovermogen van de onderneming. Kortom, de balans is een belangrijke bron van informatie die een helder beeld geeft van de financiële toestand van een onderneming.

In de balans worden de bedragen van de verschillende posten in totaal weergegeven, en activa en passiva worden doorgaans gerangschikt op basis van liquiditeit, van hoog naar laag. Op deze manier kan de kortetermijn-aflossingscapaciteit en financieringsmogelijkheden van de onderneming worden beoordeeld.

De componenten van de balans begrijpen

Zoals eerder uitgelegd, bestaat de balans uit drie belangrijke componenten: activa, passiva en eigen vermogen. Elk van deze componenten speelt een belangrijke rol bij het begrijpen van de financiële situatie van een onderneming.

Activa: Geeft de materiële en immateriële bezittingen weer die een onderneming in eigendom heeft, zoals kasmiddelen, voorraden, machines, onroerend goed, etc. Activa zijn middelen waarvan wordt verwacht dat ze bijdragen aan de toekomstige winstgevendheid van de onderneming.
Passiva: Geeft de verplichtingen weer die een onderneming heeft ten opzichte van crediteuren. Denk aan bankleningen, crediteuren, openstaande posten, etc. Passiva weerspiegelen de financiële lasten van de onderneming, en er wordt melding gemaakt van de vervaldatum en de rentevoet.
Eigen Vermogen: Het resterende deel van de activa na aftrek van de passiva, oftewel het nettovermogen van de onderneming. Bij naamloze vennootschappen vertegenwoordigt het de aandelen van de aandeelhouders en wordt het ook wel eigen vermogen genoemd. Eigen vermogen is een belangrijke indicator voor de financiële stabiliteit en de potentie voor toekomstige groei van de onderneming.

Deze componenten zijn nauw met elkaar verbonden en via de balans kan de financiële toestand van een onderneming in zijn geheel worden geanalyseerd.

Activa: Definitie en soorten

Activa zijn waardevolle middelen die een onderneming bezit, zowel materieel als immaterieel, en worden over het algemeen ingedeeld in de volgende categorieën:

Vlottende activa: Activa die binnen een jaar kunnen worden omgezet in liquide middelen, zoals kasmiddelen en kasequivalenten, kortlopende beleggingen, vorderingen op debiteuren en voorraden. Vlottende activa spelen een belangrijke rol bij het beoordelen van de kortetermijn-financiële positie en de prestaties van de bedrijfsactiviteiten van een onderneming.
Niet-vlottende activa: Activa die na een jaar kunnen worden omgezet in liquide middelen, zoals beleggingen, materiële vaste activa, immateriële vaste activa en overige niet-vlottende activa. Niet-vlottende activa zijn middelen die bijdragen aan de winstgevendheid en groei op lange termijn van een onderneming, en zijn belangrijk bij het beoordelen van de financiële stabiliteit en de toekomstige vooruitzichten van een onderneming.

Een voorbeeld: de materiële vaste activa die een onderneming bezit, zoals gebouwen en machines, worden gebruikt in de productieprocessen om winst te genereren. Beleggingen in financiële producten of aandelen zijn activa die zijn aangegaan met het oog op toekomstige winst.

Passiva:

Passiva vertegenwoordigen de schulden die een onderneming moet aflossen. Passiva zijn een van de manieren waarop een onderneming financiert en brengt naast de voordelen ook verplichtingen met zich mee, zoals rentebetalingen.

Passiva hebben invloed op de financiële positie en de prestaties van een onderneming en moeten daarom zorgvuldig worden beheerd. Een goed beheer van passiva omvat het planmatig beheren van de omvang van de schulden en de aflossingsdata en het verzekeren van voldoende middelen voor de aflossing.

Om de financiële lasten te beperken, is het belangrijk om het kredietwaardigheid te onderhouden en de voorwaarden van leningen te onderhandelen. Te veel schulden kan de financiële toestand van een onderneming verslechteren en kan leiden tot insolventie, dus voorzichtigheid is geboden.

Eigen Vermogen

Eigen vermogen geeft het nettovermogen van een onderneming weer, berekend door de activa te verminderen met de passiva. Het staat voor het aandeel van de eigenaar (aandeelhouders) en is een belangrijke factor die de financiële stabiliteit en de winstgevendheid van een onderneming bepaalt.

Het bestaat uit gestort kapitaal, kapitaalreserves en winstreserves. Gestort kapitaal is het initiële kapitaal dat door de onderneming is aangetrokken, kapitaalreserves is het extra kapitaal dat is aangetrokken door middel van bijvoorbeeld aandelenemissie of kapitaalverhoging, maar niet onder het gestort kapitaal valt. Winstreserves is het deel van de winst dat niet is uitgekeerd als dividend, maar in de onderneming is ingehouden.

Aan de hand hiervan kan de financiële toestand en de prestaties van een onderneming worden geanalyseerd en beoordeeld, en kunnen toekomstige kasstromen worden voorspeld en investeringsbeslissingen worden genomen.

Het opstellen van een balans en de daarbij horende principes

Een balans is een overzicht dat de financiële positie van een onderneming op een bepaald moment weergeeft. Op de debetzijde worden de activa weergegeven en op de creditzijde de passiva en het eigen vermogen. Bij het opstellen van een balans dienen de volgende principes in acht te worden genomen.

Principe van scheiding: Activa, passiva en eigen vermogen worden apart van elkaar weergegeven.
Principe van totaalopgave: Activa, passiva en eigen vermogen worden in totaal weergegeven, en activa en passiva worden niet met elkaar verrekend.
Principe van 1 jaar als basis: Activa en passiva worden ingedeeld naar gelang de verwachte looptijd van meer dan of minder dan een jaar in vlottende en niet-vlottende activa en vlottende en niet-vlottende passiva.
Principe van rangschikking op basis van liquiditeit: Activa worden gerangschikt op basis van hun liquiditeit, van het meest liquide naar het minst liquide.
Principe van reservescheiding: Het eigen vermogen wordt onderverdeeld in gestort kapitaal, kapitaalreserves en winstreserves.

Hierdoor wordt de financiële positie van een onderneming duidelijk weergegeven en wordt de betrouwbaarheid en bruikbaarheid van de boekhoudkundige informatie verbeterd.

Basis van balansanalyse: financiële gezondheid beoordelen door middel van ratioanalyse

Een veelgebruikte methode voor het analyseren van een balans is ratioanalyse. Dit maakt het mogelijk om de financiële gezondheid en stabiliteit van een onderneming te beoordelen. Enkele belangrijke ratio's zijn:

Current ratio: De vlottende activa gedeeld door de vlottende passiva, een indicator voor de kortetermijn-aflossingscapaciteit van een onderneming. Over het algemeen wordt een ratio van 100% of meer als goed beschouwd.
Solvabiliteitsratio: Het totale vreemd vermogen gedeeld door het eigen vermogen, een indicator voor de langetermijn-aflossingscapaciteit van een onderneming. De optimale solvabiliteitsratio verschilt per bedrijfstak en bedrijfsgrootte, maar in het algemeen wordt een ratio van 100% of minder als goed beschouwd.
Rentedekking: De bedrijfsresultaat gedeeld door de rentekosten, een indicator die aangeeft of een onderneming in staat is om haar rentekosten te dekken. Een ratio van 1 of hoger betekent dat de onderneming haar rentekosten kan dekken en winst kan maken, een ratio van minder dan 1 betekent dat de onderneming haar rentekosten niet kan dekken.
Quick ratio: De vlotte activa minus de voorraden gedeeld door de vlottende passiva, een indicator die strengere eisen stelt aan de kortetermijn-aflossingscapaciteit van een onderneming dan de current ratio.

Door deze ratio's te analyseren kan de financiële positie van een onderneming op een objectieve manier worden beoordeeld.

Voorbeelden van het gebruik van de balans

De balans biedt nuttige informatie voor zowel beleggers als managers. We bekijken de verschillende toepassingen.

Beleggers kunnen met behulp van de balans de financiële positie en de kasstromen van een onderneming in kaart brengen. Op basis hiervan kunnen ze de waarde van de onderneming beoordelen en een beslissing nemen over het al dan niet doen van een investering.

Zo kunnen beleggers bijvoorbeeld in de balans de omvang van de activa en de passiva van een onderneming controleren en de verhouding tussen deze twee analyseren om zo de financiële gezondheid van de onderneming te beoordelen. Ook kunnen ze, in combinatie met andere winstgevendheidsindicatoren zoals omzet en bedrijfsresultaat, de toekomstige groeimogelijkheden van een onderneming voorspellen. Bovendien kunnen ze aan de hand van de kasstroomoverzicht de kasstromen van de onderneming in kaart brengen en deze informatie gebruiken bij het opstellen van hun financieringsplannen.

Managers kunnen de balans gebruiken om de financiële positie van hun onderneming te analyseren en op basis daarvan hun bedrijfsstrategie bepalen. De balans kan ook worden ingezet bij het opstellen van een begroting en het evalueren van de prestaties. Het kan managers helpen om onnodige kosten te verminderen en hun kapitaal efficiënter te beheren. Verder kan een gedetailleerde analyse van de balans in combinatie met toelichting en de overige jaarrekeningonderdelen een volledig beeld geven van de financiële situatie van de onderneming.

Slotwoord

Vandaag hebben we gekeken naar de balans, een van de belangrijkste onderdelen van de financiële overzichten. In de volgende aflevering gaan we dieper in op de winst- en verliesrekening en de kasstroomoverzicht, de overige belangrijke onderdelen van de jaarrekening.