Finansal tabloların temel unsurlarından biri olan'Bilanço'nedir, neden önemlidir ve nasıl okunur, hep birlikte inceleyelim.

Bilanço Nedir?

Bilanço (Statement of Financial Position), belirli bir tarihte bir şirketin mali durumunu gösteren bir tablodur. İngilizce karşılığı Balance Sheet olup, kısaca B/S olarak da bilinir.

Varlıklar, borçlar ve öz sermaye olmak üzere üç temel unsuru içerir. Varlıklar, şirketin sahip olduğu maddi ve gayrimaddi varlıkları temsil eder, borçlar ise şirketin ödemesi gereken borçları, öz sermaye ise varlıklardan borçların çıkarılmasıyla elde edilen tutarı ve şirketin net varlıklarını ifade eder. Dolayısıyla, bilanço, şirketin mali durumunu bir bakışta anlamayı sağlayan önemli bir kaynaktır.

Bilançoda, her bir kalemin toplam değeri gösterilir ve varlıklar ile borçlar genellikle likiditesi yüksek kalemlerden başlayarak sıralanır. Bu, şirketin kısa vadeli ödeme kapasitesini ve finansman sağlama yeteneğini değerlendirmeyi sağlar.

Bilançonun Bileşenlerini Anlamak

Daha önce de belirtildiği gibi, bilanço, varlıklar, borçlar ve öz sermaye olmak üzere üç ana bileşenden oluşur. Her bir bileşen, şirketin mali durumunu anlamakta önemli bir rol oynar.

• Varlıklar: Şirketin sahip olduğu maddi ve gayrimaddi varlıkları temsil eder, nakit, stok, ekipman, gayrimenkul vb. dahildir. Varlıklar, şirketin gelecekte kar elde etmesinde yardımcı olması beklenen kaynaklardır.
• Borçlar: Şirketin alacaklılara geri ödemesi gereken yükümlülükleri temsil eder. Banka kredileri, ödenmemiş alacaklar, tedarikçilere borçlar vb. bunlara dahildir. Borçlar, şirketin mali yükünü gösterir ve geri ödeme tarihi ile faiz oranı gibi bilgileri içerir.
• Öz Sermaye: Varlıklardan borçların çıkarılmasıyla kalan kalan payı temsil eder ve şirketin net varlıklarını ifade eder. Anonim şirketler için, hissedarların payını gösterir ve öz sermaye olarak da bilinir. Öz sermaye, şirketin mali istikrarını ve uzun vadeli büyüme potansiyelini değerlendirmede önemli bir göstergedir.

Bu bileşenler birbirleriyle yakından ilişkilidir ve bilanço, şirketin mali durumunu kapsamlı bir şekilde değerlendirmeyi sağlar.

Varlıklar: Tanım ve Türleri

Varlıklar, şirketin sahip olduğu maddi ve gayrimaddi değerli kaynakları ifade eder ve genellikle aşağıdaki gibi türlere ayrılır.

• Dolaşan Varlıklar: 1 yıl içinde nakde çevrilebilen varlıkları içerir, nakit ve nakit benzeri varlıklar, kısa vadeli finansal yatırımlar, alacaklar, stoklar vb. dahildir. Dolaşan varlıklar, şirketin kısa vadeli fon sağlama kapasitesini ve faaliyetlerinin performansını değerlendirmede önemli bir rol oynar.
• Dolaşmayan Varlıklar: 1 yıl sonra nakde çevrilebilen varlıkları içerir, yatırım varlıkları, maddi duran varlıklar, gayrimaddi duran varlıklar, diğer dolaşmayan varlıklar vb. dahildir. Dolaşmayan varlıklar, şirketin uzun vadeli kar elde etmesine ve büyümesine katkıda bulunan kaynaklardır ve şirketin mali istikrarını ve uzun vadeli görünümünü değerlendirmede önemli bir rol oynarlar.

Örneğin, şirketin sahip olduğu binalar veya makineler gibi maddi duran varlıklar, şirketin üretim faaliyetlerinde kullanılır ve kar sağlamaya katkıda bulunur; finansal ürünler veya hisseler gibi yatırım varlıkları ise gelecekte kar elde etmek için yapılan yatırımlardır.

Borçlar:

Borçlar, şirketin geri ödemesi gereken borçları ifade eder. Borçlar, şirketin fon sağlama yöntemlerinden biridir ve şirket, fon sağlarken faiz masrafları gibi yükümlülükler de üstlenir.

Şirketin mali durumunu ve işletme performansını etkilediği için dikkatli bir şekilde yönetilmesi gerekir. Uygun bir borç seviyesini korumak için, borç miktarı ve geri ödeme programı planlı bir şekilde yönetilmeli ve borcun geri ödenmesi için gerekli fonlar sağlanmalıdır.

Faiz masraflarını azaltmak için kredi notunu yönetmek ve kredi koşullarını görüşmek gibi çabalar gereklidir. Aşırı borçlanma, şirketin mali durumunu kötüleştirebilir ve iflas gibi risklere yol açabilir, bu nedenle dikkatli olunması gerekir.

Öz Sermaye

Öz sermaye, şirketin net varlıklarını ifade eder ve varlıklardan borçların çıkarılmasıyla hesaplanır. Şirketin sahiplerinin (hisse sahiplerinin) sahip olduğu payı gösterir ve şirketin mali istikrarını ve kârlılığını belirleyen önemli unsurlardan biridir.

Temel olarak öz sermaye, sermaye, sermaye fazlası ve kar payı olarak ayrılır. Sermaye, şirketin ilk olarak yatırım aldığı tutardır; sermaye fazlası, hisse senedi ihraç veya sermaye artırımı gibi işlemler yoluyla sağlanan ek fonlardan sermayeye dahil olmayan tutardır; kar payı ise şirketin faaliyetlerinden elde ettiği karlardan, temettü gibi dışarıya ödemeler yapılmayan içeride tutulan tutardır.

Bu bilgiler ışığında, şirketin mali durumunu ve işletme performansını analiz edebilir ve değerlendirebilir, gelecekteki nakit akışını tahmin edebilir ve yatırım kararları alabilir.

Bilançoyu Hazırlama Yöntemi ve İlkeleri

Bilanço, belirli bir tarihte şirketin mali durumunu gösteren bir tablodur ve aktifler borç tarafında, pasifler ve öz sermaye ise alacak tarafında gösterilir. Hazırlama yöntemi aşağıdaki ilkeler doğrultusunda yapılır.

• Ayırma İlkesi: Varlıklar, borçlar ve öz sermaye ayrı ayrı gösterilir.
• Toplam Değer İlkesi: Varlıklar, borçlar ve öz sermaye toplam değeriyle gösterilir ve varlıklar ile borçlar birbirinden düşülmez.
• 1 Yıllık İlke: Varlıklar ve borçlar, 1 yılı temel alarak dolaşan varlıklar ile dolaşmayan varlıklar, dolaşan borçlar ile dolaşmayan borçlar olarak ayrılır.
• Likidite Sıralaması İlkesi: Varlıklar, likiditesi yüksek olanlardan başlayarak sıralanır.
• Kar Payı Ayrımı İlkesi: Öz sermaye, sermaye, sermaye fazlası ve kar payı gibi kalemler ayrı ayrı gösterilir.

Bu, şirketin mali durumunu açıkça görmeyi sağlar ve muhasebe bilgilerinin güvenilirliğini ve faydalılığını artırır.

Bilanço Analizi Temelleri: Oran Analizi ile Mali Sağlamlık Değerlendirmesi

Bilançoyu analiz etmenin en yaygın yöntemlerinden biri oran analizi'dir. Bu, şirketin mali sağlamlığını ve istikrarını değerlendirmeyi sağlar. Başlıca oranlar şunlardır:

• Dolaşan Varlık Oranı: Dolaşan varlıkların dolaşan borçlara bölünmesiyle elde edilen oran olup, şirketin kısa vadeli borçlarını ödeme kapasitesini değerlendiren bir göstergedir. Genellikle %100'ün üzerinde olması, sağlıklı bir durum olarak kabul edilir.
• Borç Oranı: Toplam borçların öz sermayeye bölünmesiyle elde edilen oran olup, şirketin uzun vadeli borçlarını ödeme kapasitesini değerlendiren bir göstergedir. Uygun borç oranı, şirketin sektörüne ve büyüklüğüne göre değişir, genellikle %100'ün altında olması kabul edilir.
• Faiz Ödeme Oranı: Faaliyet karının faiz giderlerine bölünmesiyle elde edilen oran olup, şirketin faiz giderlerini karşılama kapasitesini değerlendiren bir göstergedir. 1'in üzerinde olması, faiz giderlerini karşıladıktan sonra da kar elde edilebileceği anlamına gelirken, 1'in altında olması, faiz giderlerini karşılamanın zor olduğu anlamına gelir.
• Çalışan Sermaye Oranı: Çalışan sermayenin dolaşan borçlara bölünmesiyle elde edilen oran olup, dolaşan varlık oranından daha katı bir kriterle şirketin kısa vadeli borçlarını ödeme kapasitesini değerlendiren bir göstergedir.

Bu oranlar analiz edilerek, şirketin mali durumunu daha objektif bir şekilde değerlendirmek mümkündür.

Bilanço Kullanım Örnekleri

Bilanço, hem yatırımcılar hem de yöneticiler için yararlı bilgiler sunar. Her birinin kullanım örneğini inceleyelim.

Öncelikle, yatırımcılar bilanço aracılığıyla şirketin mali durumunu ve nakit akışını anlayabilirler. Bu bilgiler doğrultusunda, şirketin yatırım değerini değerlendirebilir ve yatırım yapıp yapmama konusunda karar verebilirler.

Örneğin, bilançoda şirketin varlık ve borç miktarlarını görebilir, oranlarını analiz ederek şirketin mali sağlamlığını değerlendirebilirler. Ayrıca, satış gelirleri ve faaliyet karı gibi kârlılık göstergelerini de göz önünde bulundurarak, şirketin gelecekteki büyüme potansiyelini tahmin edebilirler. Ayrıca, nakit akış tablosuyla şirketin nakit giriş ve çıkışlarını anlayabilir ve fon sağlama planlarını yaparken referans alabilirler.

Yöneticiler açısından, bilanço, şirketin mali durumunu anlayıp bu bilgilere dayalı olarak işletme stratejileri geliştirmek için kullanılabilen bir araçtır. Ayrıca, bütçe hazırlamada ve performansı değerlendirmede de kullanılır. Gereksiz harcamaları azaltmak ve fonları etkili bir şekilde yönetmek için yardımcı olur. Bunun dışında, sermaye değişiklikleri tablosu veya dipnotlar gibi diğer bilgileri de inceleyerek şirketin mali durumunu kapsamlı bir şekilde anlayabilirler.

Sonuç

Bugün, finansal tabloların en önemli parçası diyebileceğimiz bilançoyu inceledik. Bir sonraki bölümde, gelir tablosu ve nakit akış tablosu gibi diğer unsurları ayrıntılı olarak ele alacağız.