Mali Tablolarda Temel Kavram: Bilanço

Finansal tabloların temel unsurlarından biri olan 'Bilanço'nedir, neden önemlidir ve nasıl okunmalıdır, hep birlikte inceleyeceğiz.

Bilanço Nedir?

Bilanço (Statement of Financial Position), belirli bir tarihteki bir şirketin mali durumunu gösteren bir tablodur. İngilizce'de Balance Sheet olarak adlandırılır ve kısaca B/S olarak da ifade edilir.

Bilanço, varlıklar, yükümlülükler ve öz kaynaklar olmak üzere üç temel unsuru içerir. Varlıklar, şirketin sahip olduğu maddi ve maddi olmayan varlıkları ifade eder ve nakit, stoklar, ekipmanlar, gayrimenkuller vb. dahildir. Yükümlülükler ise şirketin ödemesi gereken borçları temsil eder ve banka kredileri, ödenmemiş alacaklar, ticari alacaklar vb. bunlara örnektir. Öz kaynaklar ise varlıklardan yükümlülükler çıkarıldıktan sonra kalanı olup, şirketin net varlıklarını ifade eder. Başka bir deyişle, bilanço şirketin mali durumunu anlamak için önemli bir kaynaktır.

Bilançoda, her bir kalem için toplam tutar kaydedilir ve varlıklar ile yükümlülükler, likiditeleri yüksek olan kalemlerden başlayarak sıralanır. Bu sayede şirketin kısa vadeli ödeme yeteneği ve fon sağlama kapasitesi gibi unsurlar değerlendirilebilir.

Bilançonun Bileşenlerini Anlamak

Daha önce de belirttiğimiz gibi, bilanço varlıklar, yükümlülükler ve öz kaynaklar olmak üzere üç temel bileşenden oluşur. Her bir bileşen, şirketin mali durumunu anlamakta önemli bir rol oynar.

Varlıklar: Şirketin sahip olduğu maddi ve maddi olmayan varlıkları gösterir ve nakit, stoklar, ekipmanlar, gayrimenkuller vb. dahildir. Varlıklar, şirketin gelecekteki gelir elde etmesine katkıda bulunması beklenen kaynaklardır.
Yükümlülükler: Şirketin alacaklılara karşı geri ödeme yükümlülüğünü gösterir. Banka kredileri, ödenmemiş alacaklar, ticari alacaklar vb. bu kapsama girer. Yükümlülükler, şirketin mali yükünü gösterir ve geri ödeme tarihi ile faiz oranı gibi bilgiler içerir.
Öz Kaynaklar: Varlıklardan yükümlülükler çıkarıldıktan sonra kalan kısım olup, şirketin net varlıklarını ifade eder. Anonim şirketlerde hissedarların payını gösterir ve öz sermaye olarak da adlandırılır. Öz kaynaklar, şirketin mali istikrarını ve uzun vadeli büyüme potansiyelini değerlendirmek için önemli bir göstergedir.

Bu bileşenler birbirleriyle yakından ilişkilidir ve bilanço aracılığıyla şirketin mali durumunu kapsamlı bir şekilde değerlendirebiliriz.

Varlıklar: Tanım ve Çeşitleri

Varlıklar, şirketin sahip olduğu maddi ve maddi olmayan değerli kaynakları ifade eder ve genellikle aşağıdaki gibi türlere ayrılır:

Dolaşan Varlıklar: 1 yıl içinde nakde çevrilebilen varlıklar olup, nakit ve nakit benzeri varlıklar, kısa vadeli finansal ürünler, alacaklar, stoklar vb. dahildir. Dolaşan varlıklar, şirketin kısa vadeli fonlama kapasitesi ve işletme faaliyetlerinin performansını değerlendirmede önemli bir rol oynar.
Dolaşmayan Varlıklar: 1 yıldan sonra nakde çevrilebilen varlıklar olup, yatırım varlıkları, maddi duran varlıklar, maddi olmayan duran varlıklar ve diğer dolaşmayan varlıklar vb. dahildir. Dolaşmayan varlıklar, şirketin uzun vadeli gelir elde etmesine ve büyümesine katkıda bulunan kaynaklardır ve şirketin mali istikrarı ile uzun vadeli görünümünü değerlendirmede önemli bir rol oynar.

Örneğin, şirketin sahip olduğu binalar veya makine ekipmanları gibi maddi duran varlıklar, şirketin üretim faaliyetlerinde kullanılır ve gelir elde edilmesine katkıda bulunurken, finansal ürünler veya hisseler gibi yatırım varlıkları, gelecekteki kazanç beklentisiyle yatırılan varlıklardır.

Yükümlülükler:

Yükümlülükler, şirketin geri ödemesi gereken borçları ifade eder. Yükümlülükler, şirketin fonlama yöntemlerinden biridir ve şirket gerekli fonları sağlarken aynı zamanda faiz giderleri gibi yükümlülükler de üstlenir.

Şirketin mali durumu ve işletme performansını etkilediği için aktif bir yönetim gerektirir. Uygun düzeyde yükümlülüklerin sürdürülmesi için yükümlülüklerin büyüklüğü ve geri ödeme planı planlı bir şekilde yönetilmeli ve yükümlülüklerin geri ödenmesi için gerekli fonlar yeterli miktarda sağlanmalıdır.

Faiz giderleri gibi yükümlülükleri azaltmak için kredi notunun yönetimi ve kredi koşullarının görüşülmesi gibi çabalar gereklidir. Aşırı yükümlülükler, şirketin mali durumunu kötüleştirebilir ve iflas gibi risklere yol açabilir, bu nedenle dikkatli olunmalıdır.

Öz Kaynaklar

Öz kaynaklar, şirketin net varlıklarını ifade eder ve varlıklardan yükümlülükler çıkarılarak hesaplanır. Şirketin sahibi (hisse sahipleri) tarafından sahip olunan payı gösterir ve şirketin mali istikrarını ve karlılığını belirleyen önemli unsurlardan biridir.

Temel olarak öz sermaye, sermaye fazlası ve kar rezervlerinden oluşur. Öz sermaye, şirketin ilk yatırım aldığı miktardır. Sermaye fazlası, hisse senedi ihracı veya sermaye artırımı gibi yollarla sağlanan ek fonlardan öz sermaye olarak sınıflandırılmayan miktardır. Kar rezervleri, şirketin işletme faaliyetlerinden elde ettiği karlardan, temettü gibi dışarıya aktarılmayan ve içeride tutulan miktardır.

Bunun üzerine şirketin mali durumu ve işletme performansı analiz edilip değerlendirilebilir, gelecekteki nakit akışı tahmin edilebilir ve yatırım kararları alınabilir.

Bilanço Hazırlama Yöntemi ve Prensipleri

Bilanço, belirli bir tarihteki bir şirketin mali durumunu gösteren bir tablo olup, borç tarafında varlıklar, alacak tarafında ise yükümlülükler ve öz kaynaklar yer alır. Hazırlama yöntemi, aşağıdaki prensiplere göre yapılır:

Ayırma Prensibi: Varlıklar, yükümlülükler ve öz kaynaklar ayrı ayrı gösterilir.
Toplamcı Prensibi: Varlıklar, yükümlülükler ve öz kaynaklar toplam olarak kaydedilir ve varlıklar ile yükümlülükler birbirleriyle karşılaştırılmaz.
1 Yıllık Temel Prensibi: Varlıklar ve yükümlülükler, 1 yılı temel alarak dolaşan varlıklar ve dolaşmayan varlıklar, dolaşan yükümlülükler ve dolaşmayan yükümlülükler olarak ayrılır.
Likidite Sıralamasına Göre Sıralama Prensibi: Varlıklar, likiditeleri yüksek olanlardan başlayarak sıralanır.
Rezervlerin Ayrımı Prensibi: Öz kaynaklar, öz sermaye, sermaye fazlası, kar rezervleri vb. olarak ayrılır.

Bu sayede şirketin mali durumu net bir şekilde anlaşılabilir ve muhasebe bilgilerinin güvenilirliği ve faydalılığı artırılabilir.

Bilanço Analizinin Temeli: Oran Analiziyle Mali Sağlık Durumunu Değerlendirmek

Bilanço analizinin yaygın yöntemlerinden biri de oran analizidir. Bu sayede şirketin mali sağlığı ve istikrarı değerlendirilebilir. Temel oranlar şunlardır:

Cari Oran: Dolaşan varlıkların dolaşan yükümlülüklere bölünmesiyle elde edilen oran olup, şirketin kısa vadeli borç ödeme yeteneğini değerlendiren bir göstergedir. Genellikle %100'ün üzerinde olması olumlu olarak değerlendirilir.
Borçlanma Oranı: Toplam borçların öz kaynaklara bölünmesiyle elde edilen oran olup, şirketin uzun vadeli borç ödeme yeteneğini değerlendiren bir göstergedir. Uygun borçlanma oranı, şirketin sektörü ve büyüklüğüne göre değişir ve genellikle %100'ün altında olması uygun kabul edilir.
Faiz Ödeme Oranı: İşletme karının faiz giderlerine bölünmesiyle elde edilen değer olup, şirketin faiz giderlerini karşılayıp karşılayamayacağını belirleyen bir göstergedir. 1'in üzerinde olması, faiz giderlerini ödedikten sonra da kar elde edilebileceği anlamına gelirken, 1'in altında olması faiz giderlerini ödemenin zor olacağı anlamına gelir.
Hızlı Oran: Hızlı varlıkların dolaşan yükümlülüklere bölünmesiyle elde edilen oran olup, cari orandan daha sıkı bir ölçüt olarak şirketin kısa vadeli borç ödeme yeteneğini değerlendiren bir göstergedir.

Bu oranları analiz ederek şirketin mali durumunu daha nesnel bir şekilde değerlendirebiliriz.

Bilanço Kullanım Örnekleri

Bilanço, hem yatırımcılar hem de yöneticiler için faydalı bilgiler sunar. Her birinin kullanım örneklerine bakalım.

Öncelikle, yatırımcılar bilanço aracılığıyla şirketin mali durumunu ve nakit akışını anlayabilirler. Bunun üzerine ilgili şirketin yatırım değerini değerlendirir ve yatırım yapıp yapmama kararını verirler.

Örneğin, bilançoda şirketin varlık ve yükümlülük büyüklüğünü inceleyerek ve oranlarını analiz ederek şirketin mali sağlığını değerlendirebilirler. Ayrıca, satış hasılatı ve işletme karı gibi karlılık göstergelerini de göz önünde bulundurarak şirketin gelecekteki büyüme potansiyelini tahmin edebilirler. Dahası, nakit akış tablosuyla şirketin nakit giriş ve çıkışlarını inceleyerek fon sağlama planlarını oluşturmada da yararlanabilirler.

Yöneticiler açısından, bilanço aracılığıyla şirketin mali durumunu anlayabilir ve buna dayanarak işletme stratejilerini oluşturabilirler. Bütçe hazırlama ve performans değerlendirme süreçlerinde de kullanılır. Gereksiz harcamaları azaltır ve verimli bir fon yönetimi sağlar. Ayrıca, sermaye değişim tablosu ve dipnotlar gibi belgeleri de inceleyerek şirketin mali durumunu kapsamlı bir şekilde anlayabilirler.

Sonuç

Bugün, finansal tablolar arasında en önemlilerinden biri olan bilançoyu inceledik. Bir sonraki yazımızda, gelir tablosu ve nakit akış tablosu gibi diğer unsurları da detaylı bir şekilde ele alacağız.