İklim Değişikliğine Karşı Mücadelede Temel Bilgi: Sera Gazı Emisyon Ticaret Sistemi Nedir?

Bugün, iklim değişikliğiyle mücadelede önemli bir rol oynayan sera gazı emisyon ticareti sistemini incelemek istiyoruz. Birçoğunuz bu terimi duymuşsunuzdur, ancak tam olarak ne olduğuna ve yaşamımız üzerinde nasıl bir etkiye sahip olduğuna daha detaylı bir şekilde bakalım.

İklim Değişikliği ve Sera Gazı Emisyonları Arasındaki İlişki

Sera gazı emisyon ticareti sistemine geçmeden önce, iklim değişikliği ile sera gazı emisyonları arasındaki ilişkiyi anlamamız gerekiyor.

İklim değişikliği, Dünya'nın ortalama sıcaklığının uzun vadede artmasıdır

Bu, küresel ısınma olarak da adlandırılır ve çeşitli faktörlerden kaynaklanır. Bunların arasında en büyük nedeni ise insan faaliyetlerinden kaynaklanan sera gazı emisyonlarıdır.

Sera gazları atmosferde bulunur ve Dünya'nın sıcaklığını sabit tutmada rol oynar. Ancak insan faaliyetleri nedeniyle sera gazı konsantrasyonu arttıkça, Dünya'nın sıcaklığı aşırı derecede yükselir ve bu da iklim değişikliğine yol açar.

• Önemli sera gazları arasında karbondioksit (CO₂), metan (CH₄) ve azot oksit (N₂O) bulunur.

Sanayi devriminden bu yana, nüfus artışı ve sanayileşmeyle birlikte sera gazı emisyonları hızla artmıştır. Bunun sonucunda Dünya'nın sıcaklığı sürekli olarak yükselmekte ve iklim değişikliği hızlanmaktadır. Bu iklim değişikliği, Dünya ekosistemini büyük ölçüde etkilemekte ve insanlığın varlığını tehdit etmektedir. Bu nedenle, uluslararası toplum sera gazı emisyonlarını azaltmak için çeşitli çabalar göstermektedir.

Sera Gazı Emisyon Ticaret Sisteminin Temel Prensipleri

Sera gazı emisyon ticareti sistemi, sera gazlarını etkili bir şekilde azaltmak için piyasa mekanizmalarını kullanan bir sistemdir.

Temel prensipleri şunlardır:

Ülkelere veya şirketlere sera gazı emisyonu için izin verilen bir miktar belirlenir. Bu noktada, her bir tarafın salabileceği sera gazı miktarı kendisine tahsis edilir. Eğer tahsis edilen miktardan daha fazla sera gazı salmak isterlerse, diğer taraflardan emisyon hakkı satın almaları gerekir. Tersine, tahsis edilen miktardan daha az sera gazı salarlarsa, kalan emisyon haklarını diğer taraflara satabilirler.

Bu sayede, sera gazı emisyonuna ilişkin sorumluluk artırılır ve gönüllü azaltım teşvik edilir. Ayrıca, işlem sürecinde fiyat oluştuğundan, piyasa katılımcıları fiyat değişimlerine bağlı olarak sera gazı emisyonlarını azaltıp azaltmama kararını verirler. Yani, sera gazı emisyonlarını azaltmanın maliyetini ve faydasını göz önünde bulundurarak mantıklı kararlar alabilirler.

Emisyon ticareti sistemi, halihazırda birçok ülkede uygulanmaktadır ve hükümetler her yıl ulusal sera gazı emisyon azaltım hedeflerini belirleyerek bu hedefe ulaşmak için emisyon ticareti sistemini yürütmektedir.

Dünya Çapında Sera Gazı Emisyon Ticaret Sistemi Uygulama Durumu

Sera gazı emisyon ticareti sistemi, iklim değişikliğine karşı uluslararası çabaların bir parçası olarak dünya genelinde uygulanmaktadır. Şu ana kadar (2023), 60'tan fazla ülke ulusal düzeyde emisyon ticareti sistemini uygulamaya koymuş veya uygulamaya koymayı planlamaktadır ve bölgesel düzeyde ise Avrupa Birliği (AB), ABD'nin Kaliforniya eyaleti gibi 10'dan fazla bölgede uygulamada bulunmaktadır.

Avrupa Birliği (AB)2005'ten beri bölgedeki ülkeleri kapsayan bir emisyon ticareti sistemi yürütmektedir ve bu, dünyanın en büyük ve en eski emisyon ticareti sistemidir. AB, emisyon ticareti sistemi aracılığıyla 2020 yılına kadar sera gazı emisyonlarını 1990 yılına göre %40 azaltmayı hedeflemiş ve daha sonra 2030 yılına kadar %55 azaltım için bir değişiklik teklifi sunmuştur.

Amerika Birleşik Devletlerieyalet bazında emisyon ticareti sistemlerini uygulamaktadır ve özellikle Kaliforniya eyaleti, 2006'dan beri ABD'de emisyon ticareti sistemini ilk uygulayan eyalettir. Bunun dışında New York, New Jersey, Massachusetts gibi birçok eyalette emisyon ticareti sistemi uygulanmaktadır ve federal hükümet de emisyon ticareti sistemi uygulama konusunu değerlendirmektedir.

Çin2017'den beri ulusal düzeyde emisyon ticareti sistemi uygulamaktadır ve Pekin, Şangay, Shenzhen gibi 7 bölgede pilot projelerden sonra 2013'ten beri bölgesel düzeyde emisyon ticareti sistemi uygulamaktadır.

Japonya2013'ten beri Tokyo, Osaka gibi bazı bölgelerde emisyon ticareti sistemi uygulamaktadır ve 2023'ten itibaren ulusal düzeyde emisyon ticareti sistemi uygulamaya koymayı planlamaktadır.

Sera Gazı Emisyon Ticaret Sisteminin Ekonomik Etkileri

Emisyon ticareti sistemi, şirketlere sera gazı emisyonu azaltma yükümlülüğü getirirken, aynı zamanda ekonomik teşvikler sunarak gönüllü katılımı teşvik eden bir sistemdir.

• Şirketler, emisyon hakkı satın alarak veya fazla emisyon haklarını satarak maliyetlerini azaltabilir ve bu sayede rekabet güçlerini artırabilirler.
• Emisyon hakkı fiyatlarındaki dalgalanmalara bağlı olarak finans piyasalarının gelişmesi de beklenmektedir. Emisyon ticareti piyasası canlanırsa, emisyon hakkı vadeli işlemleri, opsiyonları gibi türev ürünlerin ortaya çıkması muhtemeldir ve bu da finans sektörünün gelişmesine katkıda bulunacaktır.

Ancak, olumsuz etkiler de mevcuttur.

• Emisyon hakkı fiyatları artarsa, şirketlerin üretim maliyetleri artar ve bu da enflasyona yol açabilir.
• Az tahsis veya düzenleme başarısızlığı nedeniyle spekülatif işlemler gibi sorunlar da ortaya çıkabilir.

Bu nedenle, bu etkileri en aza indirmek için hükümetin incelikli bir politika tasarımı yapması gerekmektedir. Uygun düzeyde emisyon hakkı tahsisi ve piyasa istikrarlaştırıcı önlemler yoluyla, şirketlerin yükünü hafifletirken sera gazı emisyonu azaltım hedeflerine ulaşabilecek çözümler bulunmalıdır.

Şirketler Üzerindeki Sera Gazı Emisyon Ticaret Sisteminin Etkisi

Sera gazı emisyon ticareti sistemi, şirketlerin sera gazı emisyonlarını sınırlayan ve emisyon haklarını ticaret etmelerine olanak tanıyan bir sistemdir.

Bu, şirketlerin iş stratejilerini büyük ölçüde etkileyebilir.

• Sera gazı emisyon ticareti sistemi, şirketlerin maliyetlerini artırabilir. Bunun nedeni, emisyon hakkı satın almaları veya emisyonlarını azaltmak için ek tesis yatırımlarına ihtiyaç duymalarıdır. Bu, şirketlerin karlılığını olumsuz etkileyebilir, bu nedenle şirketlerin emisyon ticareti sistemine karşı yeterli önlem almaları gerekir.
• Bir fırsat olarak da işlev görebilir. Emisyonları azaltarak çevre düzenlemelerine önceden uyum sağlayabilir ve bu sayede şirket imajını iyileştirebilir ve müşteri güvenini kazanabilirler. Ayrıca, emisyon ticareti ile yeni gelirler de elde edebilirler.

Özellikle ihracat odaklı imalat sanayisinin yoğun olduğu ülkelerde, uluslararası rekabet gücünü korumak için sera gazı emisyon azaltma teknolojileri geliştirme ve emisyon ticareti stratejileri oluşturma gibi çabalar gereklidir.

Sera Gazı Emisyon Ticaret Sisteminin Avantajları ve Dezavantajları

Emisyon ticareti sisteminin avantajları şunlardır:

• Piyasa mekanizmalarını kullanarak sera gazı emisyonunu azaltma maliyetini düşürebilir. Yani, bireysel şirketler sera gazlarını doğrudan azaltmak yerine, daha maliyet etkin bir şekilde emisyon hakkı satın alabilirler.
• Doğrudan düzenlemeye göre daha esnektir. Ekonomik dalgalanmalar veya üretim tesislerinin yenilenmesi veya genişletilmesi gibi beklenmedik durumlara esnek bir şekilde yanıt verebilir.
• Uluslararası karbon piyasasıyla entegrasyon yoluyla ulusal sera gazı emisyonu azaltım hedeflerine etkili bir şekilde ulaşabilir. Avrupa Birliği (AB), Amerika Birleşik Devletleri, Çin, Japonya gibi birçok ülke halihazırda emisyon ticareti sistemini uygulamaya koymuş veya uygulamaya koymayı planlamaktadır ve bu uluslararası karbon piyasaları arasındaki entegrasyon yoluyla küresel sera gazı emisyonlarını azaltmaya katkıda bulunabilir.

Dezavantajları ise şunlardır:

• Emisyon hakkı fiyatlarındaki dalgalanmalara bağlı olarak belirsizliklerin olmasıdır. Bu, şirketlerin iş riskini artırabilir.
• Bazı şirketlerde ahlaki tehlikeye yol açabilir. Gevşek düzenlemeleri fırsat bilerek yasadışı emisyon faaliyetlerinde bulunabilir veya emisyon ölçüm yöntemlerini manipüle edebilirler.

Başarılı Sera Gazı Emisyon Ticaret Sistemi Uygulama Örnekleri

Birçok ülkede başarılı emisyon ticareti sistemi uygulama örnekleri görülmektedir. Bunlar arasında en önemli örneklerden biri Avrupa Birliği (AB) Emisyon Ticaret Sistemi (EU ETS)dir.

Avrupa Birliği, 2005'ten beri bölgedeki 15.000'den fazla şirketi kapsayan bir emisyon ticareti sistemi uygulamaktadır. Sistemin uygulanmasından bu yana Avrupa Birliği'nin sera gazı emisyonları sürekli olarak azalmaktadır ve özellikle COVID-19 pandemisi nedeniyle yaşanan ekonomik krize rağmen, 2020 yılında emisyonlarda bir önceki yıla göre %7 azalma sağlanmıştır.

Bu başarı, Avrupa Birliği'nin emisyon ticareti sistemi de dahil olmak üzere çeşitli iklim değişikliğiyle mücadele politikalarını aktif olarak uygulamaya koymasının bir sonucu olarak görülebilir.

Gelecekte hepimiz çevre koruma için çaba göstererek daha iyi bir gelecek yaratmalıyız!