Bugün, iklim değişikliğiyle mücadelede önemli bir rol oynayan sera gazı emisyonu ticareti sistemini ele almak istiyoruz. Birçoğunuz bu terimi duymuşsunuzdur, ancak tam olarak ne olduğunu ve hayatımız üzerinde nasıl bir etkisi olduğunu ayrıntılı olarak inceleyeceğiz.

İklim Değişikliği ve Sera Gazı Emisyonunun İlişkisi

Sera gazı emisyonu ticareti sistemine bakmadan önce, iklim değişikliği ve sera gazı emisyonu arasındaki ilişkiyi anlamalıyız.

İklim değişikliği, Dünya'nın ortalama sıcaklığının uzun vadeli artışı

Bu, küresel ısınma olarak da bilinir ve çeşitli faktörler tarafından meydana gelir. Bunların arasında en önemli nedeninsan faaliyetlerinden kaynaklanan sera gazı emisyonlarıdır..

Sera gazları atmosferde bulunur ve Dünya'nın sıcaklığını sabit tutar. Ancak insan faaliyetleri nedeniyle sera gazı konsantrasyonları arttıkça Dünya'nın sıcaklığı aşırı yükseliyor ve bu da iklim değişikliğine yol açıyor.

• Karbondioksit (CO₂), metan (CH₄) ve diazot oksit (N₂O) gibi en yaygın sera gazlarıdır.

Sanayi Devrimi'nden bu yana, nüfus artışı ve endüstriyel gelişme nedeniyle sera gazı emisyonları hızla artmıştır. Bunun sonucunda Dünya'nın sıcaklığı sürekli olarak artmakta ve iklim değişikliği hızlanmaktadır. Bu iklim değişikliği, Dünya ekosistemleri üzerinde büyük bir etkiye sahip olup insanlığın varlığını tehdit etmektedir. Bu nedenle uluslararası toplum, sera gazı emisyonlarını azaltmak için çeşitli çabalar göstermektedir.

Sera Gazı Emisyonu Ticareti Sisteminin Temel Prensipleri

Sera gazı emisyonu ticareti sistemi, sera gazlarını etkili bir şekilde azaltmak için piyasa mekanizmasını kullanan bir sistemdir.

Temel prensipler şunlardır:

Ülkeler veya şirketler için sera gazı emisyonu limitleri belirlenir. Bu durumda, her bir taraf, salabileceği sera gazı miktarını tahsis edilir. Tahsis edilen miktardan daha fazla sera gazı salmak isteyenler, diğer taraflardan emisyon hakkı satın almalıdır. Aksine, tahsis edilen miktardan daha az sera gazı salanlar, kalan emisyon haklarını diğer taraflara satabilirler.

Bu, sera gazı emisyonu sorumluluğunu artırır ve gönüllü azaltmayı teşvik eder. Ayrıca, işlem sırasında bir fiyat oluşturulur ve piyasa katılımcıları, fiyat dalgalanmalarına göre sera gazı azaltma kararlarını verirler. Yani, sera gazı azaltma maliyeti ve getirisini göz önünde bulundurarak akıllıca kararlar alabilirler.

Emisyon ticareti sistemleri, birçok ülkede halihazırda uygulanmaktadır ve hükümetler, her yıl ulusal sera gazı azaltma hedeflerini belirlemekte ve bu hedeflere ulaşmak için emisyon ticareti sistemlerini işletmektedir.

Dünya Çapında Sera Gazı Emisyonu Ticareti Sistemi Uygulama Durumu

İklim değişikliğine yönelik küresel çabaların bir parçası olarak, sera gazı emisyonu ticareti sistemleri dünya çapında benimsenmektedir. Bugüne kadar (2023), 60'tan fazla ülke ulusal düzeyde emisyon ticareti sistemlerini uyguluyor veya uygulamaya koymayı planlıyor ve Avrupa Birliği (AB), ABD Kaliforniya eyaletleri gibi 10'dan fazla bölge bunları bölgesel olarak yürütüyor.

Avrupa Birliği (AB), 2005 yılından bu yana bölgedeki ülkeleri kapsayan bir emisyon ticareti sistemi yürütüyor ve bu da dünyanın en büyük ve en eski emisyon ticareti sistemidir. AB, emisyon ticareti sistemi aracılığıyla 2020 yılına kadar 1990 seviyelerine göre sera gazı emisyonlarını %40 azaltmayı hedefledi ve daha sonra 2030 yılına kadar %55 azaltma için bir revizyon planı başlattı.

ABD, eyalet düzeyinde emisyon ticareti sistemlerini yürütüyor. Özellikle Kaliforniya, 2006 yılında ABD'de ilk emisyon ticareti sistemini uygulamaya koydu. Bunun yanı sıra New York, New Jersey ve Massachusetts gibi birçok eyalet emisyon ticareti sistemlerini yürütüyor ve federal hükümet de emisyon ticareti sistemini uygulamayı değerlendiriyor.

Çin, 2017 yılından bu yana ülke çapında bir emisyon ticareti sistemi yürütüyor ve Pekin, Şangay, Şençen gibi 7 bölge, 2013 yılından bu yana pilot projeler yürütmüş ve daha sonra bölgesel emisyon ticareti sistemlerini uygulamaya koymuştur.

Japonya, 2013 yılından bu yana Tokyo, Osaka gibi bazı bölgelerde emisyon ticareti sistemlerini yürütüyor ve 2023 yılından itibaren ülke çapında bir emisyon ticareti sistemi uygulamaya koymayı planlıyor.

Sera Gazı Emisyonu Ticareti Sisteminin Ekonomik Etkileri

Emisyon ticareti sistemi, şirketlere sera gazı emisyonu azaltma yükümlülükleri yükleyerek aynı zamanda gönüllü katılımı teşvik eden ekonomik teşvikler de sunar.

• Şirketler, emisyon hakları satın alarak veya fazla emisyon haklarını satarak maliyetlerini azaltabilir ve böylece rekabet güçlerini artırabilirler.
• Emisyon hakları fiyatının dalgalanmasıyla finans piyasalarının gelişmesi de bekleniyor. Emisyon ticareti piyasası canlandıkça, emisyon hakları vadeli işlemleri, opsiyonlar gibi türev ürünlerin ortaya çıkma olasılığı artmakta ve bu da finans sektörünün gelişmesine katkıda bulunacaktır.

Ancak olumsuz etkiler de var.

• Emisyon hakları fiyatı yükselirse, şirketlerin üretim maliyetleri artacaktır ve bu da enflasyona yol açabilir.
• Aşırı tahsis veya düzenleyici başarısızlıklar, spekülasyon ticareti gibi sorunlara yol açabilir.

Bu nedenle, bu etkileri en aza indirmek içinhükümetin incelikli bir politika tasarımı yapması gerekir. Şirketlerin yükünü hafifletirken sera gazı azaltma hedeflerine ulaşılmasını sağlayacak, uygun seviyede emisyon hakkı tahsisi ve piyasa istikrarlaştırıcı önlemler yoluyla bir yol bulunmalıdır.

Şirketler Üzerindeki Sera Gazı Emisyonu Ticareti Sisteminin Etkisi

Sera gazı emisyonu ticareti sistemi, şirketlerin sera gazı emisyonlarını sınırlar ve emisyon haklarını ticarete konu hale getirir.

Bu, şirketlerin iş stratejileri üzerinde büyük bir etkiye sahip olabilir.

• Sera gazı emisyonu ticareti sistemi, şirketlerin maliyetlerini artırabilir. Emisyon hakları satın almak veya emisyonları azaltmak için ek tesis yatırımları gerektirebilir. Bu, şirketlerin kârlılığını olumsuz etkileyebilir, bu nedenle şirketlerin emisyon ticareti sistemine ilişkin yeterli bir hazırlık yapması gerekir.
• Bir fırsat olarak da hizmet edebilir. Emisyonları azaltarak çevre düzenlemelerine önceden hazırlık yapabilirler ve bu da şirket imajını iyileştirebilir, müşteri güvenini sağlayabilir. Ayrıca, emisyon ticareti yoluyla yeni gelirler yaratılabilir.

Özellikleihracat odaklı imalat sektörünün yoğun olduğu ülkelerde, sera gazı emisyonlarını azaltma teknolojileri geliştirme ve emisyon ticareti stratejileri oluşturma gibi çabalar, uluslararası rekabet gücünü korumak için gereklidir..

Sera Gazı Emisyonu Ticareti Sisteminin Avantajları ve Dezavantajları

Emisyon ticareti sisteminin avantajları şunlardır:

• Piyasa mekanizmasını kullanarak sera gazı azaltma maliyetlerini düşürebilir. Yani, bireysel şirketler sera gazlarını doğrudan azaltmak yerine, emisyon haklarını daha maliyet etkin bir şekilde satın alabilirler.
• Doğrudan düzenlemeye göre daha esnektir. Ekonomik dalgalanmalar, üretim tesislerinin yeni inşaatı veya genişletilmesi gibi beklenmedik olaylara esnek bir şekilde uyum sağlayabilir.
• Uluslararası karbon piyasalarıyla entegrasyon yoluyla, ulusal sera gazı azaltma hedeflerine daha etkili bir şekilde ulaşabilir. Avrupa Birliği (AB), ABD, Çin, Japonya gibi birçok ülke emisyon ticareti sistemlerini uyguluyor veya uygulamaya koymayı planlıyor ve bu uluslararası karbon piyasalarının entegrasyonu, küresel sera gazı azaltma çabalarına katkıda bulunabilir.

Dezavantajlar ise

• Emisyon hakları fiyatının dalgalanması nedeniyle belirsizlik vardır. Bu, şirketlerin iş risklerini artırabilir.
• Bazı şirketlerin ahlaki kayıplarına neden olabilir. Zayıf düzenlemenin avantajını sağlayarak yasa dışı emisyonlar gerçekleştirilebilir veya emisyon ölçüm yöntemleri manipüle edilebilir.

Başarılı Sera Gazı Emisyonu Ticareti Sistemi Uygulama Örnekleri

Birçok ülkede başarılı emisyon ticareti sistemi uygulama örnekleri bildirilmektedir. Bunların arasında en bilinen örneklerden biriAvrupa Birliği (AB)'nin Emisyon Ticareti Sistemi (EU ETS)'dir.

Avrupa Birliği, 2005 yılından bu yana bölgedeki 15.000'den fazla şirketi kapsayan bir emisyon ticareti sistemi yürütüyor. Sistemin uygulamaya konulmasından bu yana Avrupa Birliği'nin sera gazı emisyonları sürekli olarak azalıyor ve özellikle 2019 yılında koronavirüs pandemisine bağlı ekonomik krizde bile, 2020 yılı emisyonları bir önceki yıla göre %7 azaldı.

Bu başarı, Avrupa Birliği'nin emisyon ticareti sistemi de dahil olmak üzere çeşitli iklim değişikliğiyle mücadele politikalarını etkin bir şekilde uygulamaya koymasının bir sonucu olarak kabul edilebilir.

Hepimiz daha iyi bir gelecek için çevreyi korumak için çabalayalım!