Yatırım yaparken mutlaka bilmeniz gereken finansal muhasebe temellerinden biri de varlıklardır. Karmaşık görünen finansal muhasebeyi birlikte kolaylaştıralım!

Varlıklar

Tanım ve Önemi

İşletmenin mali durumunu ve işletme performansını belirlemek için önemli bir rol oynayan finansal muhasebede en temel kavramlardan biri de varlıklardır. Varlıklar, işletmenin sahip olduğu maddi ve gayrimaddi ekonomik değere sahip kaynakları ifade eder ve gelecekte ekonomik fayda sağlayacağı beklentisi taşır.

Varlıkların Özellikleri

Ekonomik Değer: Varlıklar, para birimi ile ölçülebilen ekonomik değere sahip olmalıdır. Yani varlığın değeri, piyasada işlem gören fiyatı veya adil değeri ile ölçülür.

Gelecekte Ekonomik Fayda: Varlıklar, gelecekte işletmeye ekonomik fayda sağlamalıdır. Ekonomik fayda, satış geliri artışı, maliyet azalması, varlığın kullanımı gibi çeşitli şekillerde ortaya çıkabilir.

Mülkiyet: Varlıklar, işletmenin mülkiyetinde olmalıdır. Başkalarından kiralanan varlıklar veya kiralama sözleşmesi uyarınca kullanım hakkı verilen varlıklar varlık olarak sınıflandırılmaz.

Bu özellikleri taşıyan varlıklar, işletmenin mali tablolarında borç tarafında gösterilirve türleri aşağıdaki gibi çeşitlidir.

• Nakit ve Nakit Equivalenti: Para birimi, talep mevduatı, vade süresi 3 ay veya daha kısa olan kısa vadeli finansal ürünler gibi derhal nakde çevrilebilen varlıklar.
• Alacaklar: Mal veya hizmet sağlanması karşılığında henüz tahsil edilmeyen alacaklar.
• Stoklar: Satış amacıyla tutulan mal veya ürünler, hammadde vb.
• Maddi Duran Varlıklar: Arazi, bina, makine, araç vb. gibi somut bir biçime sahip varlıklar.
• Gayri Maddi Duran Varlıklar: Patent, marka, goodwill vb. gibi somut bir biçime sahip olmayan varlıklar.

Varlıklar, işletmenin gelecekteki kar yaratma potansiyeline katkıda bulunduğu için, yatırımcılar, işletmenin varlık büyüklüğü ve yapısını anlayarak, ilgili işletmenin mali güvenliği ve büyüme potansiyelini değerlendirebilir.

Varlıkların Sınıflandırılması: Dönen Varlıklar ve Duran Varlıklar

Varlıklar, 1 yılı temel alarak dönen varlıklar ve duran varlıklara ayrılır.

Dönen Varlıklar

1 yıl içinde nakde dönüştürülmesi veya tüketilmesi beklenen varlıkları ifade eder. Genellikle cari varlıklar ve stoklar olarak sınıflandırılır.

• Cari Varlıklar: Nakit ve nakit benzeri varlıklar, kısa vadeli finansal ürünler, alacaklar, tahsilatlar, avanslar vb.
• Stoklar: Mal, ürün, yarı mamul ürün, hammadde vb.

Dönen Varlıkların Anlaşılması ve Yatırımcıların Bilmesi Gereken Temel Unsurlar

Dönen varlıklar, işletmenin kısa vadeli operasyonlarında ve finansmanında önemli bir rol oynar. Yatırımcılar, dönen varlıkları analiz ederek işletmenin mali durumunu ve gelecek beklentilerini anlayabilir. Dönen varlıkları anlayıp analiz ederken yatırımcıların bilmesi gereken temel unsurlar şunlardır:

• Nakit ve Nakit Benzeri Varlıklar: En temel dönen varlık olup, derhal nakde dönüştürülebilen varlıklardır. Bu, işletmenin ödeme gücünü ve likiditesini değerlendirmek için önemli bir göstergedir. Nakit benzeri varlıklar, faiz geliri elde etmek amacıyla tutulan kısa vadeli finansal ürünler de dahildir, bu nedenle birlikte değerlendirilmeleri gerekir.
• Alacaklar: Müşterilerden henüz tahsil edilmeyen satış alacaklarını ve çekleri ifade eder. Alacakların ne kadar hızlı tahsil edildiğini, karşılıksız alacaklar için ayrılan karşılığın uygun olup olmadığını kontrol ederek işletmenin kredi riskini ve tahsil edilebilirlik olasılığını değerlendirebilirsiniz.
• Stoklar: Satış amacıyla tutulan veya üretim sürecinde bulunan varlıklardır. Stoklar, işletmenin üretim ve satış faaliyetlerinin verimliliğini değerlendirmek için analiz edilebilir. Ayrıca stokların modası geçmesi veya hasar görmesi de önemli bir kontrol noktasıdır.
• Diğer Dönen Varlıklar: Yukarıda belirtilen temel öğelerin dışında, tahsilatlar, avanslar, krediler vb. gibi çeşitli dönen varlıklar bulunur. Bu öğeler işletmenin özel durumlarıyla ilgili olduğundan, ayrı ayrı değerlendirilmeli ve işletmenin işletme özellikleriyle bağlantılı olarak anlaşılmalıdır.

Duran Varlıklar

1 yıldan uzun süre kullanılacak veya yatırım amacıyla tutulan varlıkları ifade eder, yatırım varlıkları, maddi duran varlıklar, gayri maddi duran varlıklar ve diğer duran varlıklar olarak sınıflandırılır.

• Yatırım Varlıkları: Uzun vadeli finansal ürünler, satılabilir menkul kıymetler, devredilmeyen menkul kıymetler, pay esasına göre uygulanan yatırım payları vb.
• Maddi Duran Varlıklar: Arazi, bina, yapı, makine, taşıt vb.
• Gayri Maddi Duran Varlıklar: İyi niyet, endüstriyel mülkiyet hakları, araştırma ve geliştirme giderleri vb.
• Diğer Duran Varlıklar: Ertelenmiş vergi varlıkları, kira garantisi, uzun vadeli alacaklar vb.

Bu şekilde sınıflandırılan varlıklar, işletmenin likiditesini ve mali güvenliğini değerlendirmek için önemli bir gösterge olarak kullanılır. Dönen varlıkların yüksek olması işletmenin kısa vadeli finansman kapasitesinin yüksek olduğunu gösterir, duran varlıkların uygun bir şekilde yönetilmesi ise işletmenin uzun vadeli büyümesi ve karlılığına katkıda bulunabilir.

Duran Varlıkların Türleri ve Yatırıma Etkisi

Duran varlıklar, işletmelerin uzun vadede sahip olduğu varlıklar olup, yatırımcılar işletmelerin mali durumunu ve işletme performansını değerlendirmek için önemli bir rol oynar. Duran varlıklar aşağıdaki türlerdedir.

• Maddi Duran Varlıklar: İşletmenin operasyonel faaliyetlerinde kullanmak üzere sahip olduğu somut bir biçime sahip varlıkları ifade eder ve arazi, bina, makine ve ekipman gibi varlıkları içerir. Maddi duran varlıkların büyüklüğü ve defter değeri, işletmenin üretim kapasitesini ve kar yaratma potansiyelini değerlendirmek için önemli bir göstergedir. Ancak, maddi duran varlıkların edinimi ve bakımı için yapılan harcamalar ile amortisman gideri de göz önünde bulundurulmalıdır.
• Gayri Maddi Duran Varlıklar: Somut bir biçimi olmasa da tanımlanabilir, maddi olmayan varlıkları ifade eder ve patentler, markalar, telif hakları gibi endüstriyel mülkiyet haklarını ve araştırma ve geliştirme harcamaları, yazılım satın alma maliyetlerini vb. içerir. Gayri maddi duran varlıklar, işletmenin gelecekteki rekabet gücünü ve piyasa hakimiyetini belirleyen önemli bir faktördür, ancak amortisman giderleri ve değer düşüklüğü kayıpları da göz önünde bulundurulmalıdır.
• Yatırım Varlıkları: Diğer işletmelere veya finansal ürünlere yapılan yatırımları ifade eder ve hisse senetleri, tahviller, gayrimenkul vb. içerir. Yatırım varlıklarının değerindeki değişiklikler, işletmenin mali performansını doğrudan etkiler, bu nedenle yatırımcılar yatırım varlıklarının portföy yapısını ve yönetim stratejilerini dikkatlice incelemelidir.
• Diğer Duran Varlıklar: Ertelenmiş vergi varlıkları, kira garantisi, uzun vadeli ön ödemeler vb. diğer duran varlıklara dahildir. Her bir öğe işletmenin belirli bir durumuyla ilgili olduğundan, mali tabloları analiz ederken dikkatli olunmalıdır.

Bu duran varlıklar işletmenin geçmiş performansını ve mevcut durumunu yansıtır ve gelecekteki karlılığı ve nakit akışını etkileyebilir. Bu nedenle, yatırımcılar duran varlıkların sınıflandırılmasını ve değerleme yöntemlerini anlamalı ve işletmenin mali durumunu ve işletme stratejisini kapsamlı bir şekilde değerlendirmelidir.

Varlık Değerleme Yöntemleri ve Mali Tablolardaki Rolü

Mali tablolarda varlıklar, işletmenin mali durumunu ve işletme performansını gösteren önemli faktörlerden biridir. Varlık değerleme, bu varlıkların değerini ölçme ve değerlendirme sürecidir ve aşağıdaki yöntemler vardır.

1. Tarihi Maliyet (Historical Cost): Varlıkların ilk edinildiği tarihteki fiyat ile değerleme yöntemidir. Bu yöntem, nesnel bilgi sağlar, ancak zamanla varlığın değeri değiştiğinde, gerçek değeri yansıtmayabilir.

2. Güncel Maliyet (Current Cost): Varlıkların günümüzde yeniden edinilmesi için gereken maliyet ile değerleme yöntemidir. Bu yöntem, tarihi maliyete göre daha gerçekçi bir değeri yansıtabilir, ancak tahminlere dayanır ve hata payı olabilir.

3. Adil Değer (Fair Value): Piyasada işlem gören fiyat veya hizmetin sağlanması karşılığında alınması muhtemel miktar ile değerleme yöntemidir. Adil değer, varlığın mevcut değerini en doğru şekilde yansıtabilir, ancak piyasa fiyatı yoksa, tahmini değer kullanılması gerekebilir.

Bu şekilde değerlendirilen varlıklar, mali tablolarda aşağıdaki rolleri oynar.

• Bilanço: Varlıkların büyüklüğünü ve yapısını gösterir ve işletmenin mali durumunu değerlendirmek için önemli bilgiler sağlar.
• Dönen varlıklar ve duran varlıklar olarak sınıflandırılır ve her birinin özellikleri ve değerleme yöntemleri dikkate alınmalıdır.
• Gelir Tablosu: Varlıkların elden çıkarılması veya kullanımı sonucu elde edilen gelir ve giderleri gösterir ve işletmenin işletme performansını değerlendirmek için faydalı bilgiler sağlar.
• Varlık elden çıkarma karı veya zararı, amortisman gideri vb. örneklerdir.

Bu nedenle, yatırımcılar varlık değerleme yöntemlerini ve mali tablolardaki rollerini anlamalı ve işletmenin mali durumunu ve işletme performansını değerlendirirken bunu aktif olarak kullanmalıdır.